علیرضا وفایی نیا – اگر قصد سفر به خارج از کشور را داشته باشید، یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که با آن روبه‌رو خواهید بود، مراجعه به صرافی‌ها و تبدیل ریال به واحد پولی کشور مقصد است. تازه این بخش اول ماجراست و در کشور مقصد هم باید همیشه با حجم زیادی از پول نقد سفر کنید که این کار هم دردسرهای خاص خودش را دارد. حالا فرض کنید یک کسبوکار به شما این امکان را بدهد که مقدار پولی را که می‌خواهید در مقصد هزینه کنید به صورت آنلاین به آن‌ها پرداخت کنید و در عوض، در مقصد یک کارت بانکی با همان مبلغ به نام خودتان داشته باشید و بتوانید از خدمات بانکداری الکترونیک کشور مقصد استفاده کنید. این کار مهم‌ترین خدمتی است که استارت‌آپ مشهدی «نیوکاش» به زائران کشورهای عرب‌زبان که قصد سفر به کشورمان و زیارت بارگاه منور رضوی را دارند ارائه می‌کند، خدمتی که به گفته علی آیتی، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل این مجموعه، در آینده به زائران کشورمان که قصد سفر به عتبات عالیات را دارند هم ارائه خواهد شد.
راه‌حلی برای یک چالش
ماجرای شکل‌گیری این استارت‌آپ مشهدی به سکونت هم‌بنیان‌گذاران این مجموعه، یعنی علی آیتی و همسرش، زهرا کاظمی، در محدوده اطراف حرم و ارتباط آن‌ها با زائران عرب‌زبان کشورهای همسایه برمی‌گردد. در این ارتباط، آن‌ها چالش بسیاری از این زائران در بحث مبادلات مالی را دیدند و همین موضوع باعث شد که تلاش کنند با راه‌اندازی این کسبوکار، خدمتی به زائران امام رضا(ع) ارائه کنند: «مهم‌ترین هدف ما از راه‌اندازی این مجموعه ایجاد خدمتی است که با استفاده از آن زائران عرب‌زبان بتوانند بدون نیاز به همراه داشتن پول نقد و درگیر شدن با چالش‌های تبدیل پول‌هایشان به ریال، به مشهد و دیگر شهرهای کشورمان سفر کنند و از خدمات مالی شبکه بانکی شتاب بهره‌مند شوند. با اینکه تحصیلات من در مقطع کارشناسی ارشد رشته حقوق بود، تجربه‌های کاری‌ای که در سال‌های گذشته در زمینه کسبوکارهای فین‌تک حوزه سفر و زیارت داشتم، باعث شد آشنایی کافی با نیازهای زائران پیدا کنیم و از سال 99 ایده اجرای نیوکاش را اجرایی کردیم. البته به دلیل شیوع کرونا، در ابتدای کار با چالش‌هایی روبه‌رو شدیم، اما از آبان سال 1400 به طور رسمی اپلیکیشن خود را رونمایی و کار را آغاز کردیم.» آیتی درباره چگونگی شکل‌گیری ایده اولیه کسب‌وکارش، به جذابیت‌های حوزه فین‌تک و ظرفیت‌های این فناوری برای جابه‌جایی مالی بین کشورها اشاره کرد: «با توجه به تحریم‌های بانکی که کشورمان با آن روبه‌روست، هنوز در ایران کمتر استارت‌آپ و شرکتی به دنبال راه‌اندازی کسب و کارهای حوزه فین‌تک می‌رود. همین موضوع باعث شد که فضای کار در این بخش بکر بوده و جای کار فراوانی داشته باشد. علاوه بر این، وجود بارگاه مطهر رضوی در مشهد ظرفیت بی‌نظیری را برای کسبوکارهای با محوریت زیارت ایجاد کرده است و بر اساس آمارهای رسمی که در سال 98 ارائه شد، مشهد مقصد اصلی بیش از 85 درصد مسافران عرب‌زبانی است که به کشورمان وارد می‌شوند. این آمار به معنی ورود سالانه بیش از 3 میلیون نفر زائر از کشورهای عرب‌زبان به مشهد مقدس است.»
ارائه خدمات بانکی به زائران کشورهای عرب‌زبان
بنیان‌گذار این استارت‌آپ مشهدی درباره مهم‌ترین خدماتی که برای زائران خارجی بارگاه منور رضوی هم دارند گفت: «از آنجایی که در کشور ما به دلیل رشد استفاده از فناوری‌های مالی، پول نقد کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، یکی از نیازهای اساسی این زائران، امکان برخورداری از خدمات مالی الکترونیکی است. به همین دلیل، ما ایده ارائه خدمات مالی به زائران عرب‌زبان را از مبدأ سفر و در کشور خودشان اجرا کردیم. امروز در همین راستا توانستیم با ایجاد شانزده دفتر نمایندگی در کشورهای عراق، سوریه و عمان، خدمات موردنیاز مالی را در این کشورها به زائرانی که قصد سفر به مشهد دارند ارائه کنیم. در این خدمت، زائران در کشور خود به نمایندگی‌های ما مراجعه و پس از ثبت‌نام، مبلغ مورد نظرشان را به صورت آنلاین به ما منتقل می‌کنند. زمانی که این افراد به کشور ما وارد می‌شوند، کارت بانکی عضو شتاب به نام خودشان دریافت می‌کنند که برابر مبلغی که به حساب ما منتقل کرده‌اند اعتبار ریالی دارد و با استفاده از این کارت‌های بانکی عضو شتاب، می‌توانند به‌راحتی از خدمات بانکی و دستگاه‌های کارت‌خوان استفاده کنند.»امکان استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک، تنها خدمت این استارت‌آپ مشهدی به زائران نیست و به گفته آیتی، آن‌ها به سایر نیازهای یک زائر در سفر به مشهد هم فکر کرده‌اند: «به غیر از خدمات مالی، در زمینه رزرو هتل تا امروز حدود هزار و 200 هتل با ما قرارداد دارند و امکان رزرو آن‌ها برای کاربرانمان فراهم است. علاه بر این، امکان تهیه بلیت هواپیما، قطار و اتوبوس‌های بین شهری هم برای کاربران فراهم شده است. هم‌چنین به‌زودی امکان سرمایه‌گذاری کاربران کشورهای عرب‌زبان را در صندوق‌های سرمایه‌گذاری بورسی کشورمان فراهم می‌کنیم و با این روش، سرمایه خارجی را در مسیر کمک به تولیدکنندگان کشورمان در جریان خواهیم انداخت.»
از قوانین قدیمی تا تحریم‌های بین‌المللی مالی
این استارت‌آپ مشهدی حوزه زیارت هم مانند بسیاری از کسبوکارهای اکوسیستم نوآوری کشورمان با چالش‌های مختلفی مانند قدیمی بودن قوانین، تحریم‌های مالی و … روبه‌رو بوده است، چالش‌هایی که به گفته مدیرعامل نیوکاش، تا امروز هم کمابیش با آن‌ها درگیر هستند: «بزرگ‌ترین چالش کسبوکارهای حوزه فناوری‌های مالی مانند ما، رگولاتوری بانک مرکزی و قوانینی است که چندان به‌روز نیست و در بسیاری از موارد دست و پای کسبوکارهای نوآور را تا حدودی می‌بندد. در کنار این موضوع، تحریم‌های بین‌المللی مالی که کشور ما با آن‌ها روبه‌روست در کنار قوانینی که در مورد ورود ارز به کشورمان وجود دارد، باعث می‌شود تبادلات ارزی در کار ما با سختی‌هایی همراه باشد. البته ما در برابر این چالش‌ها راهکارهای مختلفی را در پیش گرفتیم و خوشبختانه تا امروز هم توانسته‌ایم تا حدودی در مسیر کنار آمدن با این چالش‌ها موفق باشیم. در کنار این دو مورد، هنوز نگاه برخی مدیران سیستم بانکی ما به گردشگر، افراد اروپایی هستند که با وجود تعداد کم، بیشتر هزینه می‌کنند. هنوز در سیستم بانکی ما زائران فراوان کشورهای عرب‌زبان که سالانه به کشورمان سفر می‌کنند، چندان که باید مورد توجه قرار نمی‌گیرند.»
بنیان‌گذار این استارت‌آپ حوزه زیارت مشهدی به مشکلات کسبوکارهای فین‌تک در حوزه مالیاتی هم اشاره کرده و در این زمینه گفت: «نوع کسبوکار ما با جابه‌جایی نقدینگی بالایی همراه است و متأسفانه این موضوع، مشکلاتی را از نظر مالیاتی برای ما ایجاد می‌کند. در واقع، مدل کسبوکار ما جدید است و قوانین مالیاتی ویژه‌ای را طلب می‌کند. چون مبلغی که از طرف مشترک خارج از کشور به حساب ما واریز می‌شود، درآمد ما نیست و تنها آن را در کارت‌های بانکی به زائران تحویل می‌دهیم. اما به دلیل تازه بودن این مدل کسبوکار، سازوکار مالیاتی مناسبی برای آن تدوین نشده و اگر شرایط به همین شکل پیش برود، ممکن است حتی ادامه کار ما با مشکل روبه‌رو شود. انتظار داریم چنین مشکلاتی امسال که با نظر
رهبر معظم انقلاب، سال حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان نام‌گذاری شده است، برطرف شود.»
تلاش برای تبدیل شدن به مرکز مبادلات مالی زیارت
یکی از ویژگی‌های کسبوکارهای استارت‌آپی، درجا نزدن و داشتن برنامه‌های بلندپروازانه برای آینده است که باعث می‌شود این مجموعه‌ها همیشه در حال تلاش برای بهتر شدن و رشد بیشتر باشند. به گفته مدیرعامل نیوکاش، آن‌ها هم اهداف بزرگی برای آینده در سر دارند و تبدیل شدن به مرکز تبادلات مالی بین کشورها در حوزه زیارت، مهم‌ترین هدف‌گذاری آینده آن‌ها برای استارت‌آپ خود است: «برنامه‌ریزی ما این است که بتوانیم سیستمی راه‌اندازی کنیم که بین زائران دو کشور ایران و عراق ارتباط مالی برقرار کند. با این روش، نه‌تنها زائران عراقی که قصد سفر به کشورمان را دارند می‌توانند از خدمات مالی مناسبی استفاده کنند، بلکه هم‌وطنان خودمان هم که قصد سفر به عتبات عالیات را دارند، دیگر نیازی نیست که نگران حمل پول نقد و دردسرهای تبدیل آن در صرافی‌ها باشند.
در کنار این موضوع، با توجه به رابطه خوبی که کشورهای منطقه مانند لبنان، سوریه، عراق و عمان با کشورمان دارند، با استفاده از سیستم مالی‌ای که ایجاد می‌کنیم، می‌توانیم تا حدی به دور زدن تحریم‌های مالی ظالمانه‌ای که علیه کشورمان وجود دارد کمک کنیم.»
حوزه فین‌تک نیازمند اعتماد مسئولان است
زمانی که می‌خواهید کسب‌وکاری تازه در حوزه فناوری‌های مالی ایجاد کنید، در گام‌های ابتدایی به حمایت‌های مختلفی نیاز خواهید داشت، حمایت‌هایی که درمورد این استارت‌آپ مشهدی، با توجه به زمینه کاری آن یعنی تمرکز بر موضوع زیارت، انتظار داشتیم وجود داشته باشد، اما به گفته آیتی، نهادها و مدیران دولتی، هنوز چندان که باید به کسبوکارهای نوآور حوزه فناوری‌های مالی اعتماد ندارند: «پارک علم و فناوری خراسان یکی از مجموعه‌هایی بود که در مسیر رشد و توسعه استارت‌آپ‌هایی مانند ما تا امروز کمک فراوانی کرده است. اما بقیه نهادها و سازمان‌ها هنوز برای حمایت از ما مسیری محتاطانه را در پیش می‌گیرند. برای نمونه، در حوزه نقشه فرهنگی مشهد برای زائران کشورهای عرب‌زبان، به محتواهای مختلفی نیاز داریم که تهیه کردن آن با چالش‌هایی همراه است. هم‌چنین نیازمند همکاری‌های بیشتری از طرف نهادهایی مانند آستان‌قدس رضوی هستیم. در واقع، به نظر می‌رسد تازه بودن مدل کسب‌وکاری ما و هم‌چنین حوزه‌ای که در آن فعال هستیم، یعنی فناوری‌های مالی، باعث می‌شود سازمان‌ها و نهادهای مسئول به دلیل شناخت کم، تمایلی به حمایت مستقیم از ما نداشته باشند. این در حالی است که توجه مسئولان ما باید به این نکته باشد که اکوسیستم استارت‌آپی کشور می‌خواهد در هر حوزه‌ای که وارد می‌شود، جهشی را ایجاد کند و به طور حتم روش کار آن هم با سیستم‌های سنتی که تا امروز در آن زمینه مشغول بوده‌اند متفاوت خواهد بود. امروز ما موفق شده‌ایم اعتماد هزاران زائر در کشورهای عرب‌زبان را جلب کنیم، اما هنوز در شهر و کشور خودمان از حمایت و اعتماد برخی مسئولان و دستگاه‌ها برخوردار نیستیم. با وجود این خوشبختانه تا امروز با همه این مسائل، توانسته‌ایم مسیر رشد خوبی را طی کنیم و تا امروز بیش از چهار هزار نفر کاربر فعال داشته باشیم که برنامه ما را نصب و از خدمات آن استفاده کرده‌اند، کاربرانی که به طور عمده از کشورهای عراق، عمان و سوریه هستند.»
پشتکار، کلید موفقیت استارت‌آپ‌ها
در سال‌های گذشته و با رشد بیشتر اکوسیستم نوآور و استارت‌آپی در کشور، خیلی از افراد علاقه‌مند شدند تا با ورود به این عرصه بتوانند علاوه بر منفعت اقتصادی، آینده شغلی خود را آن‌طور که می‌خواهند و بنابر توانایی‌ها و علایق خود بسازند.
در همین زمینه، بنیان‌گذار این استارت‌آپ مشهدی با اشاره به ظرفیت‌های فراوان مشهد در حوزه کسبوکارهای مربوط به سفر و زیارت، به افرادی که قصد ورود به این بازار را دارند گفت: «شهر مشهد دارای بزرگ‌ترین ظرفیت‌ها در زمینه کسبوکارهای مربوط به سفر و زیارت است، اما هنوز خلأ‌های فراوانی در این بازار وجود دارد و افراد برای موفقیت در این فضا باید بتوانند با شناخت کامل این نقاط ضعف، ایده‌های خلاقانه‌ای برای برطرف کردن آن داشته باشند و به نیاز موجود پاسخ دهند. خوشبختانه در ماه‌های گذشته و با کم شدن شیوع بیماری کرونا، با موج بزرگی از ورود زائران روبه‌رو شدیم و به طور خاص مسافران کشورهای همسایه علاقه فراوانی برای سفر به کشورمان دارند. اما با وجود همه ظرفیت‌های موجود، مهم‌ترین عاملی که باعث موفقیت هر کسبوکار نوپایی می‌شود، پشتکار و ناامید نشدن در برابر مشکلات مختلف است. حتی در بهترین شرایط و با بهترین ایده‌ها هم مشکلات و چالش‌های مختلفی در برابر کسبوکارهای نوپا وجود دارد و همین موضوع، تلاش و داشتن پشتکار را به کلید طلایی موفقیت استارت‌آپ‌ها تبدیل کرده است.»
